Ο άνθρωπος, εδώ και χιλιάδες χρόνια, έχει χαρακτηρίσει ορισμένα πράγματα και γεγονότα ως καλή ή κακή τύχη. Όσο κι αν προσπαθούμε να ξεφύγουμε από αυτές τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες, πιάνουμε καμιά φορά τον εαυτό μας να πιστεύει σε κάποιες από αυτές. Μερικές ακούγονται γελοίες, άλλες, ίσως, πιο ρεαλιστικές… είναι όλα θέμα απόψεων. Θα προσπαθήσω να κάνω μία πρώτη παρουσίαση διάφορων προλήψεων και δεισιδαιμονιών που κατέγραψα και αφορούν το Λιβάδι κυρίως, αλλά όχι μόνο.
Σίγουρα δεν είναι μόνο όσες παρατίθενται εδώ, υπάρχουν και άλλες. Και εδώ θα ήθελα και τη βοήθεια και όλων των φίλων της εφημερίδας. Θα ήταν ευτύχημα να συγκεντρώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες δοξασίες από τον τόπο μας, μιας και αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και κουλτούρας που, χρόνο με τον χρόνο, χάνονται.
Όσοι λοιπόν θυμηθείτε ή μάθετε κάτι επιπλέον μπορείτε να απευθύνεστε προσωπικά σε εμένα ή να στείλετε e-mail στη διεύθυνση magi@otenet.gr.
Οι δοξασίες που αναφέρω παρακάτω χωρίζονται σε κατηγορίες καθαρά για πρακτικούς λόγους και δεν προσπάθησα να δώσω καμία ερμηνεία.
ΓΕΝΙΚΑ
• Όταν τσιμπάνε οι μύγες, τότε θα βρέξει.
• Εάν κάποιος επισκέπτης δεν λέει να φύγει, του ρίχνουμε αλάτι στα παπούτσια.
• Δεν ξυριζόμαστε, ούτε κουρευόμαστε, ούτε κόβουμε τα νύχια μας τις Δευτέρες.
• Δεν δανείζουμε το καντάρι, την παλάντζα, το ξύδι ή τη μαγιά από προζύμι αφού πέσει η νύχτα.
• Εάν βάλουμε παραπανίσιο κουτάλι στο τραπέζι, τότε θα μας έρθουν απρόσκλητοι φίλοι, ενώ αν βάλουμε παραπανίσιο πιρούνι, θα έρθει απρόσκλητος εχθρός.
• Δεν τοποθετούμε τα πιρούνια στο τραπέζι με τα «δόντια» προς τα πάνω.
• Αν σε τρώει ο κώλος, τότε σημαίνει πως θα έρθουνε γύφτοι.
• Δεν ζυμώνουμε τις Παρασκευές.
• Όταν «πιάνουμε» το γιαούρτι, σκεφτόμαστε μια χοντρή αφράτη γυναίκα.
• Σε καινούριο σπίτι που πάμε να κοιμηθούμε για πρώτη φορά κρεμάμε τα ρούχα μας ανάποδα στην κρεμάστρα.
• Δεν αφήνουμε το ψαλίδι ανοιχτό, «χάσκ γκούρα αλου λούπου».
• Αν δεις γάτα να πλένεται, θα χαλάσει ο καιρός.
• Δόντι που πέφτει, το πετάμε στην σκεπή του σπιτιού λέγοντας «λιά ντι όσου, νταν ντι χέρου» (πάρε από κόκαλο, δώσε μου από σίδερο).
• Το πρωί της πρωτομαγιάς παίρνουμε νερό από βρύση που βρίσκεται έξω από το χωριό.
• Ανάλογα με το ποια από τις παλάμες του χεριού σου σε τρώει, θα πάρεις ή θα δώσεις λεφτά.
• Αν μετρήσεις τα άστρα του ουρανού τη νύχτα, θα βγάλεις σπυριά στα χέρια, «μπουζντρουβίτσια», τα οποία φεύγουν μόνο αν πλύνεις τα χέρια σου κάτω από το νερό της βροχής που τρέχει από τη στέγη μιας εκκλησίας.
• Εάν ξύνεις φαγητό που έχει κολλήσει στον πάτο της κατσαρόλας, τότε στο γάμο σου θα βρέχει.
• Εάν είσαι κοντά σε αναμμένη φωτιά και ο καπνός σε ακολουθεί όπου και αν πηγαίνεις, τότε σίγουρα έχεις κατουρήσει κάπου έξω.
• Όταν τα μικρά παιδιά βλέπουν ψόφιο ζώο, πιάνουν μια τούφα από τα μπροστινά μαλλιά και φτύνουν το ζώο τρεις φορές.
• Στο κόκαλο της πλάτης ενός ψημένου αρνιού μπορείς να διαβάσεις το μέλλον και να διαπιστώσεις αν θα έχεις λεφτά.
• Αν το πρώτο πρωινό της άνοιξης ακούσεις τον κούκο να φωνάζει και είσαι νηστικός, θα είσαι αδύναμος για όλη την ημέρα, λένε πως ο κούκος σε «έσπασε».
• Σκύλος που ουρλιάζει - αλυχτάει - «ζγκιλιάστει», προμηνύει κακό.
ΓΙΟΡΤΕΣ
• Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα κρεμάμε το καντάρι στις πόρτες και ζυγιζόμαστε για να είμαστε καλά τον υπόλοιπο χρόνο.
• Τα Χριστούγεννα, όταν ζυμώνουμε τα κουλούρια, κάνουμε και ένα κουλούρι στρογγυλό με ένα σταυρό στη μέση. Το κουλούρι αυτό το βάζουμε στο εικονοστάσι μέχρι την ημέρα των Φώτων, οπότε και το δίνουμε να το φάνε τα ζώα.
• Τη Μεγάλη Πέμπτη, όταν βάφουν τα αβγά, βάζουν και λίγη μπογιά από τη βαφή στο πρόσωπο των μικρών παιδιών.
• Τη Μεγάλη Πέμπτη οι κτηνοτρόφοι σημαδεύουν το κοπάδι τους κόβοντας λίγο τα αυτιά (κουάκα), και βάφουν την πλάτη των ζώων με λίγο χρώμα.
• Το Πάσχα με το φως της ανάστασης περνάμε από όλα τα δωμάτια και το υπόγειο του σπιτιού μας.
• Ένα κλαδάκι ή ένα φύλλο από τα Βάϊα που παίρνουμε από την εκκλησία το βάζουμε στη εξώπορτα του σπιτιού˙ επίσης, βάζουμε ένα βαμμένο κόκκινο αβγό στο εικονοστάσι.
• Παραμονή πρωτοχρονιάς έβαζαν στο πεζούλι του τζακιού (βάτρα) σπόρια από σιτάρι, τα οποία και ονοματίζανε, περιμένοντας να δούνε αν θα πάνε προς την φωτιά που έκαιγε στο τζάκι ή προς τα έξω, και αυτό, ανάλογα, σήμαινε ότι θα ζήσεις ή θα πεθάνεις. Το ίδιο βράδυ ρίχνανε μέσα στη στάχτη του τζακιού ένα πέταλο και το βγάζανε από εκεί την ημέρα της Υπαπαντής του Χριστού.
• Την παραμονή της γιορτής του Αγίου Ανδρέα, ο Άγιος έρχεται και μετράει τα άτομα της κάθε οικογένειας μετρώντας τους κώλους (ούνου κούρου ντι Αντρέου, ντόι κούροι ντι Αντρέου, τρέι κούροι ντι Αντρέου ….).
• Δεν χρησιμοποιούμε μαχαίρι ή ψαλίδι και γενικά δεν κόβουμε την ημέρα της αποκεφάλισης του Ιωάννου.
• Στη γιορτή του Αγίου Ιωάννη το καλοκαίρι βάζανε ένα κλωνάρι με φύλλα καρυδιάς πάνω στη σκεπή του σπιτιού.
• Οι λαμπάδες της Αναστάσεως πρέπει να καούν σε κάποιο ξωκλήσι, την ημέρα της Αναλήψεως.
ΓΕΝΝΗΣΗ
• Όταν μια γυναίκα ήταν έγκυος και θέλανε να δούνε αν θα γεννήσει αγόρι ή κορίτσι, παίρνανε τη «βιρτζιάου» και τη ρίχνανε στον δρόμο. Ανάλογα με το αν την έβρισκε αγόρι ή κορίτσι, αυτό θα ήταν και το φύλλο του μωρού που θα γεννιόταν (η βιρτζιάου ήταν εξάρτημα του αργαλειού που είχε κλωστή με την οποία υφαίνανε και λίγο πριν τελειώσει η κλωστή την πετάγανε στον δρόμο).
• Το μωρό μόλις γεννηθεί του βάζουν στο χέρι να πιάσει κάτι σιδερένιο.
• Στην λεχώνα βάζουμε ένα δαχτυλίδι και ένα σκόρδο για να μη τη ματιάσουν.
• Η λεχώνα δεν πρέπει να μένει ποτέ μόνη της˙αν για οποιοδήποτε λόγο πρέπει να μείνει μόνη της, βάζουμε δίπλα της μια σκούπα. Επίσης, δεν πρέπει να βγει έξω από το σπίτι της αν νυχτώσει. Αν όμως πρέπει για κάποιο λόγο να βγει, βάζει στο κεφάλι της ένα ρουχαλάκι ή πάνα (κουλουπάνου) του μωρού.
• Όταν κοντεύουν οι μέρες να «σκάσουν» τα πρώτα δόντια του μωρού, βράζουμε λίγο στάρι.
• Ένα μωρό που χασμουριέται πιστεύουν πως είναι ματιασμένο.
ΒΑΠΤΙΣΗ
• Εάν μια οικογένεια χάσει παιδιά που είναι πολύ μικρά και μετά κάνει άλλο, τότε αλλάζει το νονό, τον οποίο και βρίσκει με τον εξής τρόπο: αφήνουν το νεογέννητο στο δρόμο και περιμένουν κρυμμένοι να δούνε ποιος θα περάσει πρώτος και βρει το βρέφος. Αυτός γίνεται και ο νέος νονός του μωρού.
• Το μωρό που βαπτίζεται πρέπει να μείνει άπλυτο για τρεις μέρες με το λάδι που το άλειψε ο νονός του στην εκκλησία. Την τρίτη μέρα ο νονός πρέπει να λούσει το μωρό.
ΘΑΝΑΤΟΣ
• Αδέλφια που γεννήθηκαν τον ίδιο μήνα (μονομιάρτς) δεν μπαίνουν στην εκκλησία την ημέρα που κηδεύεται ο ένας από τους δύο, ούτε και κάνει να φάει κόλλυβα.
• Όταν πεθάνει κάποιος, πάνω από το νεκρό κλειδώνουν μια κλειδαριά, την οποία ξεκλειδώνει ο ίδιος άνθρωπος μετά από σαράντα ημέρες.
• Όταν πεθαίνει κάποιος στο σπίτι του, για τρία βράδια κοιμάται κάποιος συγγενής. Επίσης, αφήνουν ένα ποτήρι με νερό και ένα κερί αναμμένο.
• Μόλις πεθάνει κάποιος, τότε καλύπτουμε τους καθρέφτες του σπιτιού, την ώρα δε που βγάζουνε τον νεκρό από το σπίτι, σπάνε ένα φλιτζάνι.
• Νεκρός που έχει το στόμα του ανοιχτό λένε πως θα πάρει και άλλον μαζί του, για αυτό και του το κλείνουνε.
• Αν την ημέρα που κηδεύεται κάποιος βρέχει, λένε πως ήτανε καλός άνθρωπος.
Στο επόμενο τεύχος η συνέχεια με τη δική σας βοήθεια. Ας μην ξεχνάμε, όμως, μια από τις πιο βασικές δοξασίες που μεγάλωσαν γενιές και γενιές αντρών στο Λιβάδι, και οφείλουμε όλοι οι άνδρες να την ακολουθούμε: «Εάν κάποιο αγόρι έπιανε στα χέρια του ψαλίδι, σκούπα, βελόνι και γενικά οποιοδήποτε αντικείμενο που είχε να κάνει με γυναικεία εργασία, τότε η μάνα ή η γιαγιά έλεγαν: νού χίλιου, νου λια ακάτς ατσιάλι λούκρι του μ’ν κ βα σκάντ τσιουτσιουρίκα … (μη αγόρι μου, μη πιάνεις αυτά τα πράγματα στα χέρια σου γιατί θα πέσει το πουλάκι σου…).
Συνεχίζεται …
Γιώργος Αθ.Μητώνας
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΛΙΒΑΔΙ 2010 ΤΕΥΧ 35
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου