Τα τροπάρια του πλατάνου

Εάν δεν είστε ήδη κάτω από την σκιά του, τότε είναι μετρημένες οι μέρες που σας χωρίζουν από την εκπλήρωση της επιθυμίας σας που σας συντρόφεψε όλο του προηγούμενο διάστημα. Εύχομαι να διαβάζετε αυτές τις γραμμές στην ρίζα του με τσίπουρο και καλή παρέα και  να σχολιάσετε τα γραφόμενα και όσα άλλα συμβαίνουν στο Λιβάδι.

Ελπίζω να καταλάβατε πως  τα πιο πάνω γραφόμενα αφορούν τον πλάτανο. Και φυσικά  όχι οποιονδήποτε πλάτανο αλλά τον πλάτανο της πλατείας του Λιβαδίου. Η απόλαυση του πλατάνου λοιπόν,  είναι μια από τις σημαντικότερες στιγμές για τον κάθε Λιβαδιώτη. Εκεί λοιπόν θα βρει τους φίλους για να  μάθει τα νέα τους αλλά και τα νέα του χωριού. Θα συζητήσει κάθε σοβαρό ή αστείο γεγονός, θα κλείσει μια επαγγελματική συμφωνία ή στο κάτω – κάτω  βρε αδερφέ, θα απολαύσει τον καφέ ή το τσίπουρο στην δροσιά του.

Οι  Λιβαδιώτες θεωρούσαν  και θεωρούν «συμβολικό» σημείο τον πλάτανο και έδιναν μεγάλη σημασία στον χώρο του. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως όποια δημόσια πρόσκληση ή ανακοίνωση θέλανε να κάνουνε, από μνημόσυνα και κηδείες μέχρι πολιτικές, αθλητικές ή πολιτιστικές εκδηλώσεις, στον κορμό του έβαζαν με πινέζες τις κάθε λογής  ανακοινώσεις. Στις ρίζες του έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται οι πολιτικές εκδηλώσεις και ομιλίες φορέων και προσώπων. Ακόμη είναι τιμή για την νύφη και τον γαμπρό να περάσουν με τα όργανα κάτω από τα κλαδιά του και η πομπή με τον νεκρό να περάσει από εκεί για να αποδώσει το ύστατο χαίρε…

Για ορισμένες ομάδες κατοίκων η παρουσία του δρούσε αποτρεπτικά. Παράδειγμα αποτελεί η διέλευση των γυναικών που μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν ντροπή  (ιαρα αρσ΄νι) να περάσουν από τον πλάτανο ή ακόμη το πέρασμα των αγροτών και των κτηνοτρόφων με τα ρούχα της δουλειάς και τα μουλάρια μετά το τέλος της δουλειάς τους.

-βα τρέκου ντι λα πλάτανου σι μι αντάρου πιργέλιου; (θα περάσω από τον πλάτανο να ντροπιαστώ;)

Άλλοτε ως σύμβολο  «αξιοπρέπειας» για τους δε άντρες. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση τους όταν θέλουνε να υποστηρίξουν κάτι που θεωρούν αδιανόητο πως μπορεί να συμβεί.

-βα μι ασπίντζουρου  λα πλάτανου(θα κρεμαστώ στον πλάτανο) ή να με φτύσεις κάτω από τον πλάτανο.

Τέλος ο πλάτανος αποτελεί τον καημό όσων δεν πρόλαβαν ακόμα να χαρούν την γοητεία του

- σι ανσάρου λα πλάτανου (να χορέψω στον πλάτανο)

Και αν όλα τα παραπάνω και τόσα άλλα αποτελούν τα πλεονεκτήματα  του θα πρέπει να αναφέρουμε και το μεγάλο του μειονέκτημα.

Οι άντρες, κυρίως, παραδίδονται στην αγκαλιά του και τον απολαμβάνουν σε τέτοιο βαθμό που οι γυναίκες τους  αντιμετωπίζουν τον πλάτανο σαν μια αμαρτία που ρέπει προς την ακολασία!!!

Έτσι κάθε φορά που  οι άντρες γυρίζουν από τον πλάτανο ανάλογα με τα επίθετα και το «στόλισμα» που θα δεχτούν από το έτερον ήμισυ  μπορούμε να καταλάβουμε το μέγεθος  της αμαρτίας που έχουν διαπράξει….

Παρακάτω θα προσπαθήσω να κάνω μια καταγραφή, ένα είδος πρακτικού οδηγού, έναν τύπο  εγχειρίδιου, για να μπορέσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε μέσα από εκφράσεις και λέξεις Λιβαδιώτικες το πόσο έχουμε «αμαρτάνει» κάθε φορά που γυρίζουμε από τον πλάτανο.

Έχουμε και λέμε λοιπόν:

Γυρίζετε σπίτι από τον πλάτανο, η  γυναίκα μόλις σας δει στην πόρτα «πρ΄πράγκου ντι ούς»  θα ξεκινήσει κατά περίπτωση τα εξής τροπάρια (Κατά το Λιβαδιώτικο- νου αρχισιά πάλι ίδιουλου τρουπάριου) σε όσους είναι στο σπίτι και λιγότερο απευθυνόμενη σε σας:

ΤΡΟΠΑΡΙΟΝ Α΄

Βίνι σ ιάστι  μπιούτου, ή τράπτου,  ή  λι αρκ ή τουμτου ή τρουντουίτου ή κάπλου κ΄ζάνι ή ιαντρ ντι κ΄ρμπούνι ή βίνι ανγκ΄ρκάτου ή κου κάπλου απλικάτου ή κου κάπλου ασπιντζουράτου ή λι φρμ΄κ ή κου γκούρα κουκόσου ή σκουτιά φόκου μπιρμπιτσόκα η ή σκουτιά φόκου κουρκουμπέτα   .(Ήρθε και είναι πιωμένος, ή τραβηγμένος, ή τα έριξε, ή κουρεμένος ή κουνημένος ,με το κεφάλι καζάνι ή έγινε από κάρβουνα ή ήρθε φορτωμένος ή με το κεφάλι κατεβασμένο ή με το κεφάλι κρεμασμένο ή τα έφαγε ή με το στόμα καρύδι ή έβγαζε φωτιά το κεφάλι ή έβγαζε φωτιά η κολοκύθα -το κεφάλι).

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Τα τσίπουρα που καταναλώσατε είναι μέσα στα επιτρεπτά γυναικεία όρια. Το μέγεθος της αμαρτίας θεωρείται πταίσμα και η όποια πιθανή ποινή σας θα έχει ξεχαστεί στις επόμενες λίγες ώρες.

ΤΡΟΠΑΡΙΟΝ Β΄

Βίνη αμπιτάτου ή λου αντρ κάπλου ή κ’τ’αλιούρια ή ζβάρνα-ζβάρνα ή όκλι λι σκότου σκντέλι ή όκλι λι κα ζγκαρλαότι ή κάπλου βούργι ή ου σ΄τς  καϊρούκια ή λου λιγκ γκίνι φλιόγκλου ή γκούρα λουάτ ή γκούρα φουγκάτ ή γκούρα λα σβέρκ  ή λιου μπ΄γκάρ κουκουμπότα  (ήρθε μεθυσμένος ή το έκανε το κεφάλι ή αλλού για αλλού ή σερνόμενος ή τα μάτια βγάζουν σπίθες ή τα μάτια γυρισμένα ή με το κεφάλι σαν ασκί ή το έκανε το καϊρούκι ή τον έδεσε καλά τον φιόγκο ή με το στόμα παρμένο ή με το στόμα να έχει φύγει ή με το στόμα στο σβέρκο ή του έβαλαν την κουκουμπότα )

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ρίξατε δυο- τρία τσιπουράκια παραπάνω από το κανονικό. Ίσα –ίσα που γλυκαθήκατε στην αμαρτία της απόλαυσης του πλατάνου, σε μία δύο το πολύ ημέρες το έτερον ήμισυ  θα έχει ξεχάσει το ατόπημα.

ΤΡΟΠΑΡΙΟΝ Γ΄

Ιάστι στα κέφια ή βά όργανλι ή σκουάσι κ΄πέστρουλου ή ντιπούσι βράκα ή πρι καζάκα ή νου βιάντι ντι ν ίντι ή ντι τοίχου πρι τοίχου ή κου π΄τούρια φουγκάτ ή τριανταένα ή αντρά οχτούρι  ή βιάργκ ή ου λό λατέρνα (είναι στα κέφια ή θέλει τα όργανα ή έβγαλε το καπίστρι ή κατέβασε την βράκα του ή πάνω στην καζάκα, ή δεν βλέπει μπροστά του ή από τοίχο σε τοίχο ή με το πατούρι να έχει φύγει ή τριανταένα ή έκανε οχτάρια ή βέργα ή πήρε την λατέρνα   )

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Σας ξέφυγε λίγο η κατάσταση αλλά για να ζητάτε τα όργανα σίγουρα περάσατε πολύ καλά. Απολαύσατε και γευτήκατε την αμαρτία του πλατάνου όπως έπρεπε. ‘Όποια και αν είναι η ποινή τουλάχιστον άξιζε τον κόπο για την ευχαρίστηση που περάσατε .

ΤΡΟΠΑΡΙΟΝ Δ΄ (σε ήχο πλάγιο)

Νου αφλ΄ ούσα ιάστι λέρια ή σβήσε, ή τσιούρλα ή κίσς ή κ’ντίλ ή τζάντ ή πισς ή σπρούν ή κρ΄π ή ζβ΄νγκν ή γκόλ ή λάσπη ή τσουάρ ή μπάλικ ή αλουάτου   (βρήκε την  πόρτα αλλά είναι λέρια, σβήσε, τσιούρλα…, κίσσα…, καντίλα…, γεμάτος, πίσσα, κάρβουνο αναμμένο ή κουρέλι,… ή γκόλ ή λάσπη  ή σχοινί ή κοπριά ή ζυμάρι )

Λου αβέμ λιχουάν (τον έχουμε λεχώνα ) είναι ή έκφραση της επόμενης μέρα μετά τις πιο πάνω περιπτώσεις.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Στην  κατάσταση που είστε σίγουρα δεν θα ακούσετε τίποτα από τα παραπάνω για αυτό και λέω πως αυτό το τροπάριο είναι και σε ήχο πλάγιο. Είπαμε να απολαύσουμε τον πλάτανο αλλά εσείς σίγουρα το παρακάνατε. Το πρώτο στάδιο της ποινής σας θα είναι πως θα περάσετε το υπόλοιπο της διαμονής σας στο Λιβάδι με συνεχή γκρίνια, και  με το που θα πλησιάζετε προς τον πλάτανο βα β΄αντάρ  την πήχη

–μ’τριά τίνι σι αντάρι πάλι ίδιιλί (θα σας κάνει την πήχη- κοίτα εσύ να κάνεις πάλι τα ίδια)

Σε δεύτερο στάδιο θα σας το κοπανάει στα μούτρα όλο τον υπόλοιπο χρόνο μόλις πάτε να πείτε κάτι και θα είναι μια θαυμάσια πρόφαση για να μην ξανανεβείτε στο χωριό και να απολαύσετε τον πλάτανο.

Κλείνοντας μια συμβουλή έχω να σας δώσω, αμαρτάνετε και απολαύστε τον πλάτανο και τα τσίπουρα (με μέτρο), γιατί αμαρτία που την απολαμβάνεις ή αμαρτία εξομολογημένη λένε πως δεν είναι αμαρτία…

Υ.Γ. Ευχαριστώ θερμά για την βοήθεια στο άρθρο τον ξάδερφο και συνεργάτη της εφημερίδας Γιάννη Γκατζούνη .

Κουσμέτια βα λιου σκότου ανάπαρτι. κου μιστιάρι αρκίι ντι πρ νγκιόσου ντι πλάτανου.(την δουλειά-αγγαρεία θα την βγάλω εις πέρας (θα ανταποδώσω) με κέρασμα τσίπουρο κάτω από τον πλάτανο).

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΘ. ΜΗΤΩΝΑΣ  
 ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΛΙΒΑΔΙ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 ΤΕΥΧΟΣ 54