ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΜΥΡΩΔΙΕΣ ΑΠΟ ΚΟΛΙΝΤΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ

Το ημερολόγιο δείχνει αρχές Δεκέμβρη. Το άρωμα από τις γιορτές των Χριστουγέννων που πλησιάζουν αρχίζει να διαχέεται στην ατμόσφαιρα. Χριστουγεννιάτικα δέντρα στο σαλόνι, πολύχρωμα λαμπάκια στo μπαλκόνι, βιτρίνες καταστημάτων με «Merry Christmas», ενοχλητικά σποτάκια του «Jumbo» σε τηλεόραση και ραδιόφωνο. Κατακλυσμός από χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις πολυεθνικών στην τηλεόραση για τρόφιμα, ποτά, αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά είδη, έστω και αν στην τζιόπη νου σι άφλ τσαπρακό (στην τσέπη δεν υπάρχει τίποτα).

Για τους περισσότερους ανθρώπους οι γιορτές, όπως σχεδόν κάθε χρόνο, θα είναι δυo –τρεις μέρες αργίας ή μία βδομάδα ριγμένοι στον καναπέ του σαλονιού με το τηλεκοντρόλ στο χέρι, τις πυτζάμες και άντε και καμιά βόλτα σε κανένα εμπορικό κέντρο ή στη στολισμένη πλατεία της πόλης για χάζι.

Αυτά για τους περισσότερους ανθρώπους, γιατί για εμάς τους τυχερούς υπάρχει ο τόπος που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε. Το μυαλό μας εδώ και λίγες μέρες βρίσκεται ήδη στο χωριό.

Λαχταρούμε την ώρα που το αυτοκίνητο θα στρίψει από τα Παλιοδέρβενα ή θα φτάσει  στο Μαρούλι και θα αντικρίσουμε, συνήθως χιονισμένη, την πατρίδα των παιδικών μας χρόνων. Οι αναμνήσεις θα ξυπνήσουν μόλις διαβείς την πόρτα από το πατρικό σου σπίτι .

Στο σπίτι έχει γίνει πούρμπιρια (καθαριότητα) εδώ και μέρες, τινάχτηκε η ξυλόσομπα και στρώθηκαν τα κιλίμια με μάτια και οι χειροποίητες κουβέρτες από νήμα ή μαλλάκι. Το χριστουγεννιάτικο δένδρο σε περιμένει στη σάλα στολισμένο με τα ίδια στολίδια, εδώ και σχεδόν τριάντα χρόνια. Ήταν εκεί γύρω στο ογδόντα που άρχισαν μαζικά να στολίζουν τα πλαστικά χριστουγεννιάτικα δέντρα τα Λιβαδιώτικα σπίτια, με μπάλες και φωτάκια από το θείο Αριστοτέλη του Γκότσου. Και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, αν ψάξεις τα στολίδια του δένδρου προσεκτικά, σίγουρα θα βρεις στολίδια εκείνης της περιόδου: γλόμπους που δε σπάνε εύκολα, τη μυτερή κορυφή και, αν είσαι τυχερός, θα έχει επιζήσει και η χάρτινη φάτνη.

Τελευταία πινελιά το βαμβάκι πάνω στα κλαδιά για να σου θυμίζει το χιόνι λες και τα νιβάια (…) έξω σε αφήνουν να το ξεχάσεις.

Στο τραπέζι της κουζίνας τοποθετημένα σαν ξυλοθήκη το ένα πάνω στο άλλο τα χριστουγεννιάτικα κουλούρια σε σχήμα πλεξούδας. Μοσχομυρίζουν ζεστά - ζεστά και θα συνοδεύσουν τους ελληνικούς καφέδες των γιορτινών ημερών, καθώς έχασαν πλέον την αξία τους εδώ και χρόνια ως μέσω πληρωμής στους κολιντάρηδες. Στο εικονοστάσι, δίπλα στην αναμμένη καντήλα, έχει τοποθετηθεί το στρόγγυλο κουλούρι με το σταυρό στη μέση ,κουλάκολου αλου χ΄στο(κουλούρι του χριστού). Θα δοθεί την ημέρα των Φώτων σε κάποιο ζωντανό, για να αγιαστούν και τα ζώα.

Στο καθιστικό, λα ουντ’ουλου ντι σ΄ντιάρι (στο δωμάτιο που καθόμαστε), την ώρα που θα ξαπλώσεις για το μεσημεριανό υπνάκο, θα νιώσεις τη γλυκιά ζέστη (κουντόρου) της σόμπας ντι νκόζανη (από την Κοζάνη), καθώς η οικονομική κρίση έκοψε τα καλοριφέρ. Ο ήχος και η μυρωδιά  από τα γιαπράκια που σιγοβράζουν (χέρμπου) στον τιντζιρέ από αλουμίνιο θα σε γλυκονανουρίζουν παρέα με τη σόμπα που μπουμπουνίζει.

Οι μυρωδιές, βέβαια, είναι διάσπαρτες σε όλο το σπίτι αυτές τις μέρες. Στο φούρνο από τη μασίνα ψήνεται ο μεζές από γρούνι (μιζέουλου ντι πόρκου). Η τύχη μπορεί να τα φέρει έτσι που στο σπίτι μπορεί να υπάρχει φρεσκοκομμένο χοιρινό. Δικό σου ή ένα πιάτο που έφερε ο γείτονας ή συγγενής για δοκιμή ή από υποχρέωση που σου χρωστούσε. Μια τηγανιά λοιπόν από αυτό το κρέας σε κάνει αλίξουρο και αφίσκο (λαίμαργο) και μόνο που το σκέφτεσαι^. φαντάσου τι γίνεται όταν θα το έχεις και μπροστά σου! Από το σφάξιμο του γουρουνιού, που έχει εκλείψει τα τελευταία χρόνια, θα λείπουν σίγουρα τα χειροποίητα λουκάνικα που ήταν πάντα κρεμασμένα στη φούρκα σαν γιρλάντες κάτω από την στριάχα (προεξοχή της σκεπής) και φυσικά οι τσιγαρίδες.

Λα μαγειαργιόουλου ντι ναφουάρ (στην έξω κουζίνα) τα πατσιάλια (πατσάς) βράζουν στο ένα μάτι της άλλης ξυλόσομπας, και θα σμίξουν με σκόρδο και ξύδι. Στο άλλο μάτι το κρέας είναι έτοιμο και περιμένει το συνοδευτικό του για να γίνει σελινάτο (με σέλινο) κουτσάνου (λάχανο) ή πράσο μια και αυτές είναι οι επιλογές, κυρίως, για το χριστουγεννιάτικο γιορτινό τραπέζι.

Λα ουντ’ουλου τσια μπούνλου (στο δωμάτιο το καλό), πάνω στο ντιβανουμπάουλο, έτοιμα τα στοιβαγμένα κόλιντα για το μωράκι που γεννήθηκε από κάποιο συγγενή, φίλο ή γείτονα. Τώρα είναι σε σακούλα από του «Νουλέζα» ή κάποιο «Jumbo». Πέρασαν οι εποχές που πλέκανε καζάκες, παπάκια για τα πόδια και σκουφάκια πλεκτά. Όμως το έθιμο του δώρου στο νεογέννητο για τα Χριστούγεννα διατηρείται. 

Αν κάνεις και κατέβεις μια βόλτα στο κατώι του σπιτιού για να φέρεις ξύλα, θα δεις, σε μια γκρέντα (δοκάρι) κρεμασμένο από μια μεγάλη γύφτα (καρφί) το ξύλινο άστρο. Στέκει εκεί για χρόνια, θυμίζοντας τα παιδικά μας κόλιντα και περιμένοντας την επόμενη γενιά να του δώσει ζωή. Λίγο πιο δίπλα οι ντραματζάνες (νταμιτζάνες) με το τσίπουρο και το κρασί είναι στοιχισμένες και περιμένουν την ώρα που θα «επιστρατευθούν» για να προσφέρουν στιγμές απόλαυσης στον ουρανίσκο της οικογένειας αλλά και επισκεπτών, γνωστών και φίλων.

Όλη αυτή πανδαισία αρωμάτων, γεύσεων και εικόνων όμως, θα χαλάσει αμέσως μόλις κάνεις μια βόλτα στα Λιβαδιώτικα σοκάκια. Φωτάκια και φωτοσωλήνες τυλιγμένοι «κουκουρέτσου» (κοκορέτσι) στα κάγκελα του μπαλκονιού και μια σπαστική μουσική να κάνει πως τραγουδάει σε μια μάλλον Κινέζικη διάλεχτο από όπου και η κατασκευή τους. Είναι όλοι αυτοί που έχουν τάχα μου στολίσει ή διακοσμήσει, αξ λ΄τζ’τσι μίντια (έτσι λέει το μυαλό τους), και το βράδυ στην καφετέρια θα αγορεύουν θυμωμένοι για τα ήθη και έθιμα που χάθηκαν από το χωριό.

 –Τάτσι λάε, νου χίμ τ΄τσιβά. Λα άλτι  χόρι λι τσ’νου ηθίματλι (πάψε μωρέ, δεν είμαστε για τίποτα. Σε άλλα χωριά τα κρατάνε τα έθιμα)

Θα τελειώσουν την κουβέντα μαζί με το ποτάκι που θα απολαμβάνουν. Αλλά και τι να κάνουν οι άνθρωποι όταν οι ίδιες οι τοπικές αρχές δίνουν το σύνθημα για στολισμό σι τρ’τσέμου αράδα (να περάσουμε την σειρά).

Σε όσα στραβά όμως και να πέσει το μάτι μας, ένα είναι σίγουρο. Οι γονείς, το σόι, οι φίλοι, το πατρικό μας, τα σοκάκια, τα μέρη που μεγαλώσαμε και όλες οι παιδικές μας αναμνήσεις … βα ν΄τριάκ ντι γιάκ (θα μας τραβάνε από τον γιακά). Πάντα θα γυρίζουν στο μυαλό μας και κάποιες φορές θα μας σέρνουν, όταν θα βολεύουν οι καταστάσεις, να είμαστε εκεί και με τη φυσική μας παρουσία, κυρίως αυτές τις μέρε,ς στον τόπο που γεννηθήκαμε.

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ…ΛΑ ΤΟΥΤΣ (ΣΕ ΌΛΟΥΣ)!!!

Υ.Γ. Μόνο στον χαλέ ή ναγκιό (τουαλέτα) δεν καταλάβαινες πως έρχονται Χριστούγεννα παλιότερα. Γιατί τώρα είδα στα μεγάλα πολυκαταστήματα παιχνιδιών και όχι μόνο, μέχρι και χαρτί τουαλέτας με χριστουγεννιάτικα σχέδια και γιορτινά διακοσμητικά για το μπάνιο …  

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΛΙΒΑΔΙ αριθμ. φύλλου 62

Οκτώβριος- Δεκέμβριος  2014

Γιώργος Αθ. Μητώνας